Tarihte Yunan mezalimi ve Söke

YeniSöke Gazetesi arşivinden 16 mart 1996  Merhum Mehmet Ali Asrav'ın kaleminden 

Meyan Fabrikası

12 ay çalışan fabrikada saat 8.00’de, öğleyin 12.00’de, 13.00’te ve akşam 1700’de düdük, çalarak Söke'nin zamanını halka bildirirdi. 1979 senesinde fabrika sökülerek yeri parsellenerek, siteler kurulmuş, Bahçesi ise Kemalpaşa Parkı (önce Evren Parkı) olarak belediyeye hibe edilmiş. Şimdi Belediye parkı daha güzel olması için yeniden düzenlemek suretiyle güzel bir yeşil parka dönüştürülmesi için çaba sarfedilmektedir. Buharla çıkartılan çubuk halinde tatlı siyah miyan balı, eczacılıkta kullanıldığı gibi, parça halinde ufak (dil altı) ağza alındığında öksürük, boğaz ağırısı nezle gibi hastalıklara iyi gelir, Hap ve türlü şuruplara lüzum kalmaz, Şimdi aktarlarda bulunabilir. Forbes’in İzmir'deki küçük fabrikası halâ çalışmakta. 12 ay olarak değil de  hammaddeye göre faaliyete devam edilmektedir. 1980 yılında sökülen fabrikanın faydalı olan aksamları, bakırdan mamul bal  kazanları İran devletine satılmıştır. Her yıl birçok işsize iş imkanı yaratan  fabrika, Söke için bir kayıp olmuştur. Fabrikanın doktoru halkla iç içe sevilen bir şahıstı. Yunan işgalini gece gündüz hiç sayardı. Türk hastalara şifa dağıtırdı. Menderes nehrinde kanal ve önünde baraj olmaması, 1950 yılına kadar taşmasına neden olurdu. Taşan Menderes nehri Bağarası ve köyleri ile, karşıda Balat, Akköy (Yoran) ve Yenihisar, Sarıkemer, Serçinlilerin  Söke'ye kayıkla tehlikeli bir yolculuğuna neden olurdu. Menderes nehri salla geçilirdi. Salcı meşhur Nüktedan, Rum ve Türklerin sevgili Kanı dayı lakaplı Ali Çavuş'tu. Kışın bu sel baskını Karasuluğa kadar gelirdi. (Askerlik Şubesi yanı) Bu nedenle muhbit Söke ovasından, bir mahsul Susam, Buğday, Arpa veya Yulafın birinden faydalanılırdı. 

Söke gerek Yunan işgalinde, gerekse işgal evveli baharlar ile yazın daha hareketli olurdu. Miyanın da kök olarak çoğalması, sonbaharda toplanma imkanını sağlardı, Halkın nafaka ve kazancı doğardı. 

 Hatta yine 40-50 yaşta olanlar hatırlarlar, son baharda Konya'dan miyan kazıcıları gelir, Fabrikaya hammadde sağlardı. Sökeliler bu Konyalıları (Kırlı) lakabı ile tanırlardı.  

Söke'de forbes fabrikasının yakacak maddesi için İngilizlerce yapılan etüd sonucu şehrimizde çok verimli maden damarları olduğu tesbit edilmiş. Şimdiki büyük ocak Hacı Ziya Bey çiftliği yanında açılarak faaliyete geçmiş. İçerden katırların çektiği vagonlarla çıkarılan kömür, Forbes miyan fabrikası haricinde, yerli tuğla, kiremit ocaklarında da çalı yerine kullanılmağa başlanmış. 

İşte bu günlerde de Girit'ten gelen İşsizler burada çalışmağa başlar, Hatta 1920-1922 arası Yunan harbinde çetelerin saklanma yeri olarak faydalanılmış. İşçi olarak gündüz çalışan çeteler gece baskını yaparlardı. Gündüz İngilizlerin arama izni vermemesi yakalanmalarını engelliyordu. Devamı var...